Knight Of Cups geeft een twee uur durende kijk in de droomwereld van Rick (Christian Bale). Hij is overduidelijk werkzaam in droomfabriek Hollywood, want hij loopt te banjeren op een filmset, houdt werkbesprekingen op het terrein van een grote filmstudio en bezoekt feestjes waar veel acteurs rondlopen zoals Antonio Banderas, Jason Clarke, Ryan O’Neal en volgens de aftiteling ook Shea Whigham. Wat Ricks exacte functie is binnen de filmwereld maakt Knight Of Cups niet duidelijk. Pas achteraf lees ik dat hij een scenarioschrijver is.
In zijn zevende film geeft Terrence Malick weinig informatie prijs. De kijker moet meegaan in de droom en zelf van de fragmenten een eenheid proberen te smeden. Niet Rick is de schrijver, maar wij zijn dat. Of eigenlijk zijn we meer een editor die uit het warrige materiaal een helder geheel mag monteren. De film biedt ons voldoende decor en een handjevol hoofdrolspelers. Hoe sommige personages heten lezen we pas in de aftiteling. Uit de beelden maak ik op dat Rick een langdurige relatie heeft gehad met leeftijdgenoot Nancy (Cate Blanchett). Daarna zijn de contacten met vrouwen vluchtig. In elk hoofdstuk duikt een nieuwe jonge dame op. Soms zijn het er twee tegelijk, meestal blonde modellen die half ontkleed door hotelkamers dartelen. De nieuwe relatie met Elizabeth (Natalie Portman) lijkt de meest serieuze, maar een incident (een miskraam?) leidt uiteindelijk toch tot een breuk.
De relatieperikelen en besprekingen over het volgende filmproject worden overschaduwd door de recente dood van broer Billy. Het was ook al een overleden broer die Terrence Malicks film The Tree Of Life (2011) in gang zette. Aan Ricks geagiteerde broer Barry (Wes Bentley) valt op te maken dat er veel oud zeer heerst in de familie. De toch al moeizame verhouding tussen de zonen en hun vader Joseph (Brian Dennehy) is sinds de dood van Billy verslechterd. De oude vader is constant nors en loopt geïrriteerd hardop in zichzelf te praten.
Uit de stroom voice-overs, die als lijmmiddel dienen, valt verder weinig op te maken over de familieconflicten. De meeste overpeinzingen van Rick en de andere stemmen zijn van het zweverige soort en lijken vooral in de tweede helft rechtstreeks gekopieerd uit Malicks vorige twee films. Net als in het voorafgaande werk zwiert, duikelt en draait de camera met veelal extreem vervormende groothoeklenzen om de personages heen. Christian Bale probeert de camera te negeren en staart voornamelijk onzeker voor zich uit. In de hele film zien we hem slechts een woord of vier zeggen. Hij kijkt wezenloos toe hoe tegenspeler Wes Bentley bijna wanhopig op stuurloze wijze vorm aan zijn korte rol probeert te geven. Actrice Cherry Jones mag als de moeder van Rick ook een paar keer door het beeld lopen. Ter verdieping citeert acteur Ben Kingsley buiten beeld passages uit The Pilgrim’s Progress van John Bunyan.
Tijdens een van de vele feestjes wordt Rick aangesproken door collega Bruce Wagner, de scenarioschrijver van Maps To The Stars, ook een film waarin kritisch gekeken wordt naar de schijnwereld van Hollywood. Het blijkt dat je daar ondanks riante salarissen, ruime woningen en dure auto’s heel erg ongelukkig kunt worden. Wellicht verwacht de filmmaker dat ik heel veel medelijden met deze hedonisten ga hebben, maar daarvoor komen ze mij te veel over als lege hulzen.
De leegte die de filmindustrie voortbrengt uit zich in lege decors: verlaten nagebouwde straten in de backlots van de studio, gesloten studio stages, het nauwelijks gemeubileerde woonvertrek van Ricks broer Barry, de verdorde woestenij van de natuur. Het Amerikaanse landschap is een aaneenschakeling van decors uit andere Hollywoodfilms: de immense viaducten, een pier zoals die waar Jennifer Connelly in maar liefst drie films over de zee staat uit te kijken en het waterreservoir uit Point Blank, Chinatown en Terminator 2. Het verkeer raast ’s nachts versneld over de wegen net als in Koyaanisqatsi. De titel van laatstgenoemde film betekent ‘leven uit balans’, wat ook geldt voor het leven van Rick.
Het is bijzonder dat Terrence Malick de narratieve structuur volledig loslaat en in de gelegenheid wordt gesteld een andere beeldtaal te hanteren. De kijker wordt uitgedaagd en gedwongen de film op actieve wijze te verwerken, wat in de conservatieve filmindustrie een unicum is. Het feit dat Malick, ondersteund door grote filmsterren, mag experimenteren binnen de muren van Hollywood maakt zijn werk uitzonderlijk. Echt vernieuwend is hij verder niet. Toevallig zag ik niet lang na Knight Of Cups de experimentele film Guns Of The Trees uit 1961 van Jonas Mekas, ook een film die een geïmproviseerde indruk maakt, niet in chronologische volgorde wordt verteld en waarin meerdere voice-overs op de soundtrack zijn te horen. Mekas gebruikt de rauwe film om zijn woede te uiten over de politieke situatie in zijn land. Guns Of The Trees is geen toegankelijke film, maar die woede voel ik in elk shot. In het magnifiek gefilmde Knight Of Cups ontwaar ik slechts leegte.
4/10