Kasaba (The Small Town) (Nuri Bilge Ceylan, 1997)

Facebooktwitterpinterestlinkedin

kasaba1

Tegelijk met de Britse uitgave van Nuri Bilge Ceylans meest recente film Climates (zie 15 juni) verscheen op hetzelfde label Artificial Eye een box met de eerste twee films van de Turkse regisseur. Kasaba is het portret van een klein plaatsje, ver verwijderd van grote steden. Irak ligt waarschijnlijk dichterbij dan Istanbul. Net als in Climates gebruikt Ceylan de veranderende seizoenen als decor.

Kasaba opent in een door sneeuw omringd klaslokaal van een lager schooltje. Binnen proberen een twintigtal kinderen warm te blijven in hun schoolbanken, onder wie de tengere elfjarige Asiye met haar scheve witte kraagje. In kraakhelder zwart-wit observeert Ceylan hoe de kinderen hun omgeving waarnemen en hoe ze zijn geobsedeerd door de kleinste details. Ze kunnen gefascineerd toekijken als een van hen een wit pluisje laat dansen door het omhoog te blazen, of ze laten zich afleiden door het onregelmatige ritme waarmee smeltende sneeuw van een drogende sok sissend op de brandende houtkachel in het midden van het lokaal valt.

kasaba2

De hoofdmeester laat de leerlingen om beurten voorlezen uit een leerboek over liefde en loyaliteit in de familie. Uit hun opdreunende toon valt op te maken dat de voorlezende kinderen de woorden nog niet begrijpen. Achter de rug van de meester gniffelen leerlingen over de bedorven lunch van Asiye die een vreemde lucht in het klaslokaal veroorzaakt. De observaties gaan verder in de zomertijd als het meisje met haar broertje door een zonnig bos dwaalt en stil blijft staan bij een door hoog gras overwoekerd grafveld. De dood laat zich niet zo makkelijk verstoppen en duikt boven het groen uit. Een aan een boom vastgebonden, achtergelaten ezel knippert de vele vliegen uit zijn ogen. Het broertje gooit een steen naar het dier en is daarna ook wreed aan het experimenteren met een schildpad. Zijn oudere zus vertelt hem dat schildpadden overlijden als je ze op hun rug legt, wat voor het jochie eerder een aanmoediging is dan een waarschuwing. In de verte klinkt een geweerschot.

kasaba3

In de tweede helft van Kasaba maken de observaties plaats voor dialogen en hardop uitgesproken overpeinzingen over het leven. De twee kinderen voegen zich bij hun ouders, grootouders en hun oudere neef, gezeten tussen de bomen aan de rand van het bos. De avond valt en de kinderen luisteren slaperig naar de volwassenen, soms wegdommelend en zwervend door hun dromen. Neef Saffet (gespeeld door de in 2002 overleden Emin Toprak) wil weg van het saaie dorp waar, op de jaarlijkse zomerkermis na, niets te beleven valt. Na zijn diensttijd is het hem niet gelukt in de omgeving werk te vinden. Hij slijt zijn dagen slenterend door het dorp en de omliggende velden. Door het vroege overlijden van zijn vader heeft hij een negatieve kijk op het leven: wat je ook doet, er verandert niets en na je dood is alles vergeten. Die gedachte verlamt hem.

kasaba4

Grootvader zit opgesloten in zijn herinneringen aan lang vervlogen tijden en zijn oom is een ingenieur die in de grote stad heeft gestudeerd, in Amerika aan het Westerse leven heeft gesnuffeld en toch is teruggekeerd naar zijn geboortegrond, terug naar af. Het is verstikkend om thuis te blijven, maar heimwee maakt zich al van de dorpsbewoners meester vanaf het moment dat ze hun vertrouwde omgeving de rug toekeren. Ceylan verfilmt dit dilemma zonder gebruik te hoeven maken van een dwingend verhaal en met zeer bewust gekadreerde, krachtige zwart-witbeelden. Hij legt zijn geboorteland zo liefdevol vast dat het heel goed is voor te stellen waarom het voor Saffet en de zijnen zo moeilijk is deze wereld achter zich te laten, ook al zou dat goed kunnen zijn voor hun toekomst.