In de laatste week van het afgelopen jaar moest ik zowaar bijna mijn eindejaarslijstje van 2010 in heroverweging nemen. Le Quattro Volte zou niet hebben misstaan tussen de beste 25 films in de Nederlandse bioscoop.
Michelanglo Frammartino maakt woordloze cinema waarin hij de anekdote afwisselt met symbolisme. Hij vertelt geen verhaal, maar toont het domino-effect van oorzaak en gevolg. Hele kleine, schijnbaar onbeduidende voorvallen hebben grote invloed op het lot van mens, dier en vegetatie.
Een onschuldige mier wandelt over het gerimpelde voorhoofd van een ziekelijke geitenherder. De oude man wordt door het diertje afgeleid tijdens een grote boodschap tussen de struiken in de Italiaanse heuvels en verliest daardoor zijn magische middel tegen het hoesten. Dat middel bestaat uit stof uit de dorpskerk, elke dag opgeveegd, verpakt en gezegend door de schoonmaakster en in te ruilen tegen een fles geitenmelk. De herder merkt het verlies pas ’s avonds, als het dorp slaapt en de kerk is gesloten. Zonder zijn dagelijkse wonderdrankje is de herder verloren.
Het piece de resistance en middelpunt van Le Quattro Volte is een ononderbroken scène, gefilmd vanuit een vast standpunt aan de rand van het dorp, hoog naast de geitenstal. Dit lange totaalshot is te bekijken als een film binnen de film. De camera zoomt nooit in en binnen het frame is vaak meerdere actie tegelijkertijd op verschillende plaatsen te zien, net als in films van Jacques Tati, met wie Frammartino in deze scène ook het gevoel voor humor deelt. De gefilmde situatie heeft als belangrijkste onderdelen een jaarlijkse reconstructie van de lijdensweg van Jezus, een herdershond en een steen, en geeft in een notendop de relatie weer tussen oorzaak en gevolg. Dit ingenieuze staaltje regisseren is een logisch vervolg op de relatief eenvoudigere scènes eerder in de film.
Frammartino’s camera staat altijd op het juiste moment op de juiste plek, alsof hij door de gebeurtenissen en de natuur geregisseerd wordt in plaats van andersom. In het dorp is de band nauw tussen mens en natuur. De vergelijking tussen de kudde geiten en de groepen mensen tijdens hun rituelen (naast de katholieke processie volgen later festiviteiten rondom de kale stam van een omgehakte boom) zal ook voor de ongeoefende filmkijker direct in het oog springen.
9/10