David Cronenberg filmt tegenwoordig geen exploderende hoofden maar pratende hoofden. Talking heads are the essence of cinema, is het verbazingwekkende afsluitende citaat van het uitgebreide interview met Cronenberg in Sight & Sound #3 (maart 2012). En ik maar denken dat beeld de essentie van cinema is.
Wat ik me kan herinneren uit het oeuvre van de Canadese regisseur zijn uitsluitend gedenkwaardige visuele momenten: seksuele organen op afwijkende plekken, misvormde kindergezichten, apocalyptische toekomstvoorspellingen, organische pistolen, een man die in een vlieg verandert, een bloedig naakt gevecht in de sauna. In de beste van Cronenbergs prikkelende, verontrustende ideeënfilms worden de ideeën omgezet in beeld. Denkend aan zijn films denk ik niet aan pratende hoofden. Hooguit aan exploderende hoofden, of pratende insecten en sprekende typemachines.
Cronenbergs veelbesproken laatste film A Dangerous Method gaat over de ontwikkeling van de psychoanalyse (de therapeutische dialoog tussen arts en patiënt) aan het begin van de vorige eeuw en is dientengevolge een aaneenschakeling van dialogen geworden: tussen Carl Jung (Michael Fassbender) en zijn hysterische Russische patiënt Sabina Spielrein (Keira Knightley), Jung en zijn leermeester Sigmund Freud (Viggo Mortensen), Jung en de losgeslagen Otto Gross (korte rol voor Vincent Cassel) en Jung en zijn baby’s barende vrouw (Sarah Gadon). Wanneer de afstand tussen de personages te groot is, voeren ze hun gesprekken middels briefwisselingen.
A Dangerous Method is een chatty item geworden, zoals een recensent elders in de eerder genoemde Sight & Sound teleurgesteld concludeert. De verhouding tussen lichaam en geest is een terugkerend thema in het werk van Cronenberg. Ditmaal heeft hij voor het verbeelden van het thema geen speciale effecten hoeven in te zetten. Keira Knightley buigt haar lichaam geheel op eigen kracht in allerlei ongemakkelijke bochten. Ze probeert het onzegbare onzegbaar te houden door haar onderkaak uit te schuiven alsof het een lade is van een commode. Ter voorbereiding op haar fysieke acteerwerk heeft de actrice samen met de regisseur de foto’s bestudeerd die Jean-Martin Charcot in de 19e eeuw maakte van hysterische patiënten. Aan alles blijkt hoe uitgebreid Cronenberg zich in de geschiedenis van de psychoanalyse en de relatie tussen Freud en Jung heeft ingelezen. De art direction is tot in de puntjes verzorgd, met de volle, exotisch ingerichte werkkamer van Freud als een van de hoogtepunten. De zonovergoten tuin van slot Belvedere in Wenen is een fraai historisch decor. Ondertussen wil de film maar niet tot leven komen.
De aanpak is even streng klinisch en gecontroleerd formalistisch als het leven van de protestante Jung. A Dangerous Method is als cerebrale film intellectueel stimulerend, maar emotioneel onbevredigend. Ik heb meer plezier gehad aan de artikelen over de film (interviews met Cronenberg zijn nooit saai) en de speculatie over Julia Roberts’ versie van het verhaal als zij in 1997 wel had besloten de hoofdrol van Sabina op zich te nemen. Wat me uiteindelijk van de bioscoopvoorstelling het meest is bijgebleven, is hoe voelbaar mijn filmgezelschap naast me in de bioscoopzaal tegen de slaap probeerde te vechten. Een strijd tussen lichaam en geest, geheel in de lijn van Cronenbergs werk.
5/10