Aftermath (Wladyslaw Pasikowski, 2012)

Facebooktwitterpinterestlinkedin

6570789

Aftermath is een goedbedoelde aanklacht tegen het antisemitisme in Polen. Het onderwerp had een betere uitwerking verdiend dan deze als thriller verpakte commerciële film.

Alleenwonende Poolse boer Józef Kalina (Maciej Stuhr) is te jong om de oorlog te hebben meegemaakt. Hij voelt zich schuldig over wat tijdens de Duitse bezetting is gebeurd en ontfermt zich over Joodse grafstenen die door de lokale dorpsbewoners worden gebruikt voor onder meer het verstevigen van wegen. Hij koopt en graaft de stenen op en geeft ze een waardige plek op zijn landbouwgrond. Józef heeft zelfs Hebreeuws geleerd om de namen van de overledenen te kunnen ontcijferen. Hoe het komt dat de boer zo geletterd is blijft onduidelijk, want in zijn huis is nergens een boekenkast te ontwaren. Zijn vrijwillige werkzaamheden roepen weerstand op in het dorp en brengen hem flink in de financiële problemen.

Broer Franciszek Kalina (Ireneusz Czop) woont al twintig jaar in Chicago en komt voor het eerst sinds zijn emigratie terug in zijn geboortedorp op het moment dat het conflict tussen Józef en de rest van het dorp op het punt staat te escaleren. Franciszek heeft het antisemitisme van zijn overleden vader overgenomen, maar moet zijn vooroordelen heroverwegen als hij ziet met hoeveel haat en geweld zijn broer wordt bestookt. Een oude pastoor en een verpleegster zijn de enige twee medestanders.

Het fanatisme van Józef gaat ver en ten koste van alles: zijn boerderij, zijn gewassen, zijn bankrekening en zijn gezondheid. De filmmakers durven het aan om zijn activiteiten te vergelijken met de zelfopoffering van Jezus. De regelmatig onnatuurlijk aanvoelende opeenvolging van handelingen en het vaak inconsequente gedrag maken het moeilijk de hoofdpersonages te doorgronden. De halsstarrig principiële Józef, die bereid is zijn leven op te offeren voor een goed doel, laat zijn principes bijna van het ene op het andere moment varen als de goede naam van zijn foute vader in het geding dreigt te komen. Een vermoeiende knokpartij met zijn broer moet hem terug op het rechte pad brengen.

Ook Józefs houding tegenover zijn hond is ambigu. Elke keer als hij de hond ziet snauwt hij het af of geeft hij het een ferme trap en toch is hij boos en verdrietig wanneer hij het dier op een dag aantreft met een doorgesneden hals. Franciszeks groeiende weerzin tegen de Jodenhaat in zijn dorp lijkt meer voort te komen uit pragmatisme dan uit idealisme. De man motiveert zijn ommezwaai door te zeggen dat hij de waarheid belangrijk vindt, maar het belang dat hij aan waarheid hecht is niet eerder in de film naar voren gekomen.

Franciszek ontdekt dankzij een bezoek aan het gemeentearchief en aanwijzingen in een mijn dat niet de Duitsers maar de Polen zelf verantwoordelijk waren voor de moord op de plaatselijke Joden. Zijn bevindingen leveren talrijke dialogen op waarin feiten over ruilverkaveling en het lot van de Joden over en weer worden geschreeuwd. Het gekibbel levert een saaie opeenvolging van shots en tegenshots op. De bijrollen bestaan uit luidruchtige karikaturen vertolkt door acteurs die de indruk wekken dat ze hun e-mails altijd in hoofdletters schrijven. Iedereen in het dorp kijkt constant heel erg boos.

Clichés blijven de kijker ook niet bespaard, met onbedoeld komische scènes tot gevolg. De broers gaan op zoek naar bewijsmateriaal en graven bij de ruïnes van het oude huis van hun vader naar stoffelijke resten. Uiteraard komt de regen uitgerekend precies op dat moment heel dramatisch met bakken uit de hemel, wat mij direct deed denken aan een scène uit de komedie Young Frankenstein.

aftermath

Na het zware werk rusten de twee uit tijdens het ochtendgloren. Uit de mist komt een vriendelijk oud dametje op hen afgestrompeld die we niet eerder in de film hebben gezien. De enige reden voor haar aanwezigheid, die tot dan toe enkel bestond uit geheimzinnige geluiden tussen de bomen, is om nog wat losse eindjes uit het script aan elkaar te knopen. De filmmakers willen ons doen geloven dat deze raadselachtige dame tussen het eind van de oorlog en 2001 onafgebroken dakloos door de bossen heeft gezworven, maar het nu pas de moeite waard vindt zichzelf openbaar te maken. Vermoedelijk staat haar verstopte leven symbool voor het verborgen verleden van de Poolse bevolking. De voorkeur voor symboliek mondt uit in een potsierlijke climax.

4/10