3 Faces (Jafar Panahi, 2018)

Facebooktwitterpinterestlinkedin

De Iraanse regisseur Jafar Panahi heeft weer een nieuwe speelfilm kunnen afleveren, ondanks zijn politiek gemotiveerde arrestatie in 2010, zijn huisarrest eind 2011 en het verbod van de overheid om films te maken. Na de illegaal gedraaide producties This Is Not a Film (2011), Closed Curtain (2013) en Teheran Taxi (2015) ging in mei dit jaar 3 Faces in première op het filmfestival in Cannes. Panahi mag zijn land niet uit en kon daarom zelf niet aanwezig zijn om de prijs voor Beste Scenario in ontvangst te nemen.

De eerste drie films die Panahi tijdens zijn huisarrest heeft gemaakt, zijn allemaal claustrofobisch. This Is Not A Film en Closed Curtain spelen zich binnenshuis af in ruimtes zonder uitzicht op de buitenwereld. In Teheran Taxi verlaat de camera geen moment de rijdende taxi. De regisseur speelt sinds 2011 in al zijn films een van de hoofdrollen. Hij zit in 3 Faces opnieuw achter het stuur van een auto, maar de camera kan ditmaal eindelijk met hem mee naar buiten.

Panahi is onderweg naar een dorpje in het landelijke noordwesten van Iran, nabij Turkije en Azerbeidzjan. Naast hem zit actrice Behnaz Jafari. De twee gaan op zoek naar tiener Marziyeh (Marziyeh Rezaei) van wie ze een verontrustende video toegestuurd hebben gekregen. Marziyeh smeekt de in Iran beroemde actrice om te bemiddelen in het conflict met haar ouders. Zij verbieden haar om naar de toneelschool in Teheran te gaan en Marziyeh ziet geen andere uitweg dan zichzelf van het leven te beroven. Jafari en Panahi hebben geen idee of ze het meisje levend zullen aantreffen.

Marziyeh Rezaei in 3 Faces

Marziyeh is in haar videoboodschap het eerst gezicht dat we zien van de drie gezichten uit de titel. Het tweede gezicht is dat van Behnaz Jafari in een lange scène tijdens de nachtelijke rit. Op haar gezicht wisselen in close-up ongerustheid en frustratie elkaar af. De actrice is bezorgd over het lot van het meisje, maar weet niet zeker of de video in scène is gezet. Misschien is de hele affaire een smakeloze hoax en heeft de actrice de set van de televisieserie waar ze in speelt voor niets halsoverkop verlaten. De camera draait langzaam 360 graden tijdens een lange, technisch knap opgenomen scène zodat we uiteindelijk ook Jafar Panahi in beeld krijgen. Je zou denken dat hij het derde gezicht is van 3 Faces. Pas later in de film blijkt dat niet het geval te zijn.

De drie gezichten in 3 Faces behoren toe aan drie generaties actrices. Het derde gezicht is van een vrouw die op een afgelegen plek nabij het dorp woont. Haar gelaatstrekken blijven buiten beeld, maar dat maakt haar betekenis voor het verhaal er niet minder om. De oudste actrice van de drie was tot aan de Iraanse Revolutie in 1978 een grote naam. Strenge religieuze wetten maakten haar het werken onmogelijk en sindsdien leeft ze als een paria. Ze is voor Marziyeh een inspiratiebron en tegelijkertijd een waarschuwing hoe het met het meisje kan aflopen als ze vast blijft houden aan haar acteerambities. Jafar Panahi, die het afgelegen huisje gadeslaat vanuit zijn auto, zal verwantschap voelen met de oudere actrice. De ene gevangene observeert vanuit de verte de andere gevangene.

Jafar Panahi in 3 Faces

3 Faces gaat over het gebrek aan rechten voor vrouwen in een onderdrukkende maatschappij, net zoals Panahi’s eerder films The Circle (2000) en Offside (2006). Vrouwen hebben nauwelijks zeggenschap over hun eigen leven. Mannelijke dorpsoudsten bepalen de gedragsregels. Het feit dat Marziyeh een bestaan als actrice nastreeft wordt in het dorp als een schande beschouwd. De conservatieve oudere mannen laten bij het theehuis in duidelijke bewoordingen weten wat ze van de situatie vinden. Marziyehs jongere broer is zo overstuur dat hij tekeer gaat als een doorgedraaide stier wanneer Behnaz Jafari en Jafar Panahi voor de deur van zijn ouderlijk huis staan. De familie-eer moet gered worden, desnoods met geweld.

Stadsmens Panahi is er niet op uit om het plattelandsleven belachelijk te maken. Hij toont ons hoe gastvrij de meeste dorpelingen zijn en de camera neemt de tijd om hun leefomgeving vast te leggen met respectvol gefilmde doorkijkjes en stillevens. De film legt op subtiele wijze de hypocrisie bloot. In het theehuis blijkt dat de oudere mannen elke avond gezamenlijk naar een nieuwe aflevering van de serie kijken waarin Behnaz Jafari een hoofdrol speelt. Als ze haar werk zo respecteren, waarom mag hun jonge dorpsgenoot dan geen acteeraspiraties hebben?

3 Faces geeft ook op symbolische wijze kritiek op de verouderde denkbeelden over vrouwenrechten. De film vergelijkt de Iraanse patriarchale samenleving met een uitgetelde stier. Het dier heeft na een val zijn beste tijd gehad en is alleen nog maar in staat om de weg (naar vooruitgang) te blokkeren. Aan het eind van de film lijkt de weg weer vrij, al is dat voorlopig meer een wensgedachte dan de realiteit. Jafar Panahi laat merken dat hij ondanks alles de hoop op verbetering niet heeft laten varen.

8/10

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *